DE GEHEIMEN VAN DE PERSONEELSVERDIEPING

Samen met onze eigen conservator Katrien Timmers, stelde gastconservator Ileen Montijn in 2018 de rondleiding ‘De verborgen kamers van de Haar’ samen. Tijdens deze rondleiding krijgen de mensen die vroeger achter de coulissen werkten, nu eens de volle aandacht.

Hoe voelde het dat er twee soorten mensen waren: ‘de familie’ met haar gasten, en achter de coulissen de kamermeisjes en de koks, de knechten en chauffeurs, degenen die poetsten en chauffeerden en schoffelden en ieder boodschapje deden? Daarvan meer te weten te komen vind ik het interessantste wat er is. Bij de rondleiding ‘De verborgen kamers op De Haar’ krijgen de mensen die achter de coulissen werkten, nu eens de volle aandacht. Ik kwam ze tegen, soms zelfs met hun namen, omdat die bij de ‘personeelswas’ staan op een waslijst uit 1938 in het archief. De overhemden van Albino, het nachthemd van Pierre, de lange onderbroek van H. Bressler… Of de trouwe kamenier van barones Marie-Hélène, Mercedes heette zij, die altijd maar zat te wachten op een stoel voor de kamerdeur van haar werkgeefster voor het geval die haar nodig had. Of de Franse kamer- en linnenmeisjes, die volgens een vroegere beheerster van De Haar zulke elegante figuurtjes waren. Als echte Françaises hadden ze bidetjes op hun slaapkamers staan.

Helaas is er ook veel dat we niet weten. We hebben weliswaar de sobere personeelskamers op de derde verdieping, er zijn meubels bewaard gebleven: ijzeren bedden, nachtkastjes, toilettafeltjes… Maar hoe het er in die kamers exact uitzag, blijft onzeker. Vooral de eerste decennia nadat het kasteel was voltooid, blijven gehuld in de nevels van de tijd. Over de laatste jaren heb ik oudgedienden kunnen raadplegen, zoals de Franse maître d’hôtel Clément, die me schreef dat de inrichting ‘not so bad, not so good’ was (maar eraan toevoegde dat hij dat niet erg vond).

“Thierry had altijd een knikje over voor de persoon die de schaal vasthield”

Natúúrlijk was er een kloof tussen hoog en laag, natúúrlijk moest het personeel hard werken – maar hun huisvesting was goed, en over hoe ze werden behandeld zijn nauwelijks negatieve verhalen te horen. Ja, sommige gasten waren lastig. Maar alle oudgedienden die ik sprak hebben goede herinneringen. Een van hen vertelde dat Baron Thierry, als hij aan tafel werd bediend, altijd even een blik of een knikje had voor de persoon die de schaal vasthield. Het is een piepklein detail, maar het is wel veelzeggend.

“Op De Haar kom je in een wereld waar alles anders was”

Voor mij als historica is het fascinerend omdat je op Kasteel de Haar héél dicht bij het verleden komt, in een wereld waar alles anders was. Waar een rijke, adellijke familie van vroeg tot laat werd verzorgd, geholpen en bediend door personeel. Van het klopje op de slaapkamerdeur ’s ochtends (gevolgd door het ontbijt dat je op een plateau op bed kreeg), tot de gedienstige handen die ’s avonds na het diner datzelfde bed hadden opengeslagen en pyjama of nachtjapon hadden klaargelegd.

 Ontdek de verborgen kamers van De Haar zelf!